شناخت و مرمت لایه‌های کتیبه‌ی نقاشیِ کریاس شرقیِ مسجد جامع کبیر یزد

بر سطح دیوار کریاس شرقی مسجد جامع کبیر یزد کتیبه‌ی شعر عربی به خط ثلث روی گچ، مورخ به سال ۷۷۷ هـ.ق نقاشی شده است که با گذشت زمان، لایه‌های مختلف این دیوارنگاره دچار آسیب‌های فراوان شده و رو به زوال رفته و خطوط به‌صورت ناخوانا درآمده بود. در حوزه‌ی مرمت کتیبه‌ی نقاشی، تمامی مواردی که لازم است جهت مرمت دیوارنگاره تاریخی در نظر گرفته شود، باید مد نظر قرار گیرد و افزون بر همه این فعالیت‌ها، خوانش متن کتیبه از حساسیت بالایی برخوردار است. شناخت فنی لایه‌های مختلف این دیوارنگاره و همچنین شناخت آسیب‌ها و درنهایت چگونگی مرمت این کتیبه از اهداف این مقاله است. با توجه به این که تا کنون هیچ‌گونه پژوهشی برای شناسایی مواد و مصالح به‌کاررفته در این کتیبه انجام نپذیرفته، بنابراین با مطالعات میدانی، کتابخانه‌ای و آزمایشگاهی و همچنین استناد به اسناد و مدارک معتبر، اطلاعاتی به‌دست آمد که سرانجام با تحلیل داده‌های گردآوری شده به نتیجه‌گیری پرداخته شد. مراحل انجام این تحقیق به این صورت بود که ابتدا با مطالعات میدانی، از لایه‌های بستر و رنگ نمونه‌برداری و سپس آنالیز دستگاهی EDX- SEM جهت شناسایی عناصر به‌کار رفته و نیز تهیه تصاویری با بزرگ‌نمایی‌های مختلف جهت بررسی کریستال‌های نمونه انجام پذیرفت. شناسایی لایه‌ی بستر، پرکننده‌ی لایه‌ی تدارکاتی، رنگدانه‌ی آبی، رنگدانه‌ی سفید کتیبه، رنگدانه‌ی سفید نقوش زمینه و رنگدانه‌ی قرمز از نتایج این پژوهش است. با توجه به مطالعات تاریخی و ادبی، یافتن متن اصلی کتیبه و مرمت آن که منجر به استحکام لایه‌های مختلف دیوارنگاره شده و از نظر ظاهری نیز، بخش اعظمی از کتیبه قابل خوانش شده است.