آسیب‌شناسی تزئینات وابسته به معماری در ۶۰ بنای تاریخی استان خراسان

در نیمه دوم سال ۱۳۸۴، آزمايشگاه و کارگاه حفاظت و مرمت اشياء تاريخی و تزئينات وابسته به معماری معاونت حفظ و احیاء (معاونت میراث فرهنگی) اداره کل خراسان رضوی، طرح بررسی و شناسایی حفاظتی و مرمتی تزیینات وابسته به معماری را به‌‌منظور شناسایی، آسیب‌شناسی و برآورد هزینه و اولویت‌بندی حفاظتی-مرمتی تزئینات موجود در بناهای تاریخی استان در دستور کار خود قرار داد که اولین فاز آن در پاییز همان سال در مورد ۶۰ اثر در شهرستان‌های گناباد (مسجد جامع گناباد، بقعه‌ی امام‌زاده سلطان‌محمد عابد کاخک، مسجد جامع قوژد، ایوان مصلی، مسجد جامع مرندیز، مسجد جامع بیلند معروف به میرزا عرب، مسجد بالای بیلند و خانه‌ی علیپور ریاب)، تربت جام (مجموعه‌ی تاریخی خواجه عزیزالله، بقعه‌ی میرقوام‌الدین، مجموعه‌ی تاریخی بزد، آرامگاه شاه قاسم انوار و هم‌چنین ایوان و سر در ورودی، گنبدخانه، مسجد کرمانی، مسجد عتیق، گنبد سفید و مسجد فیروزشاهی در مجموعه‌ی مزار شیخ جام )، تربت حیدریه (مزار قطب الدین حیدر و رباط و مسجد مجاور آن، مرقد شیخ ابوالقاسم علی‌الگورکانی و مجموعه‌ی تاریخی-مذهبی کدکن)، نیشابور (مسجد جامع، بنا و ضریح امام‌زاده محروق، باغ نشاط، بقعه‌ی فضل‌بن‌شاذان، گنبد بزرگ آجری مهر‌آباد، حمام مرمر، ضریح بیدوازی و هم‌چنین بقعه، رباط، حمام و سردر قدمگاه نیشابور)، سبزوار (میل خسروگرد، مسجد جامع ، مسجد پامنار، بقعه‌ی امامزاده یحیی، بقعه هفت‌معصوم، بقعه‌ی امام‌زاده خداشاه، آرامگاه سید حسن غزنوی، مسجد خسروشیر و مسجد آق‌قلعه)، تایباد (شاهزاده قاسم، میل کرات، آرامگاه ابوبکر تایبادی)، خواف (مسجد جامع سنگان، مسجد گنبد سنگان، مسجد جامع نشتیفان، مسجد جامع خواف و مزار کبودانی)، مشهد (باغ مزار ویرانی، میل اخنگان، مسجد شاه، حمام شاه، بنای خواجه‌ربیع، آرامگاه پیر پالاندور، گنبد سبز و گنبد خشتی) به‌همراه مسجد جامع رشتخوار و میا رادکان در چناران در قالب یک پروژه به انجام رسید. در این مطالعه، انواع مختلف تزئینات وابسته به معماری اجرا‌شده در این بناها شناسایی شده و میزان و نوع آسیب‌های وارده بر آنها بررسی شده اند. هم‌چنین، بسته به میزان آسیب، ویژگی تزئینات و شرائط محیطی موجود، اولویت و زمان و بودجه‌ی اجرای عملیات حفاظت و مرمت هر یک مطالعه و بیان شده است.