بررسی تاثیرات مخرب ملات ماسه و سیمان در مرمت آثار سنگی محوطه‌ی میراث جهانی تخت جمشید

آثار سنگی تخت‌جمشید، در طول عمر تقریبی ۲۵۰۰ ساله‌ی خود، در معرض عوامل آسیب‌رسان گوناگون و پرشماری چون فرسایش دهنده‌های طبیعی و محیطی (هوازدگی)، عوامل آلاینده‌ی صنعتی و کشاورزی و نیز آسیب‌های انسانی قرار گرفته اند. بنا بر شواهد و مدارک موجود، معمول‌ترین ماده‌ای که از همان سال‌های نخست شروع برنامه‌های مرمتی، یعنی از سال ۱۳۱۰ هـ.ش (به مدت ۷۰ سال)، در مرمت سنگ‌های تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته، ملات ماسه و سیمان بوده است که از آن، بسته به نوع آسیب سنگ، در کاربردهای متفاوتی مانند درزگیری، پرکنندگی، چسبانندگی، سازه‌ای و اندود استفاده شده است. هدف از این نوشتار، مطالعه‌ی سنگ‌های به‌کاررفته در تخت جمشید، بررسی ملات ماسه سیمان به عنوان یک ماده‌ی مرمتی، بررسی ارتباط بین ساختار سنگ‌های تخت‌جمشید با ملات ماسه سیمان، بررسی آسیب‌های وارده از سوی سیمان به سنگ و نیز رسیدن به نتایج قطعی علمی و عملی درباره‌ی عدم استفاده و یا بهینه‌سازی و اصلاح این ماده می‌باشد. این مطالعات می‌تواند راهگشای گزینش بهترین و مطمئن‌ترین ماده‌ی جایگزین ملات ماسه و سیمان در مرمت سنگهای تخت جمشید باشد تا مطلوب‌ترین نتیجه بدون عوارض جانبی حاصل شود. بر اساس مشاهدات، آزمایش‌ها و بررسی‌های انجام‌گرفته در مجموعه‌ی تخت جمشید، آسیب‌های وارده‌ی ملات ماسه و سیمان بر آثار سنگی به سه بخش فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تقسیم‌بندی شده اند. در مطالعه‌ی انواع آسیب‌های ملات ماسه و سیمان بر روی آثار سنگی تخت جمشید، تکنیک‌ها و روش‌های مختلف علمی، برای بررسی کیفیت و تشخیص آسیب‌های به‌وجودآمده، مورد استفاده قرار گرفته اند که از جمله می‌توان به پتروگرافی، میکروسکوپ الکترونی (SEM)، میکروسکوپ پلاریزان نوری، دستگاه پراش پرتو ایکس (XRD) و دستگاه طیف‌سنجی فلوئورسانس ایکس (XRF) اشاره کرد. (ویرایش چکیده: نشریه‌ی دانش مرمت و میراث فرهنگی)