هادی خورشیدی
بررسی رنگدانه و فنون دیوارنگاره‌های تیموری مسجد شاه و مدرسه‌ی دودر مشهد و مدرسه‌ی غیاثیه‌ی خرگرد
پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان (دانشکده‌ی حفاظت و مرمت)، 1381
استاد راهنما: حمید فرهمند بروجنی; عباس عابد اصفهانی
استاد مشاور: حسین احمدی; فرزانه ریسمانچیان
در این رساله دیوارنگاری دوره‌ی تیموری، از دیدگاه تاریخی و فن‌شناسی مورد پژوهش قرار گرفته است، چراکه تا به حال پژوهش‌های فنی بسیار کمی در رابطه با دیوارنگاره‌های معدود تیموری موجود در ایران انجام شده است. برای این منظور دیوارنگاره‌های سه بنای تیموری «مسجد شاه مشهد»، «مدرسه‌ی دودر مشهد» و «مدرسه‌ی غیاثیه‌ی خرگرد»، به عنوان نمونه‌های شاهد، انتخاب شده و رنگدانه‌ها و فنون اجرایی این دیوارنگاره‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی منابع مکتوب قدیمی به‌جای مانده از دوره‌ی تیموری یا دوره‌های تاریخی نزدیک به آن، طیفی از رنگدانه‌ها و مواد نگارگری مورد استفاده در این دوره را مشخص می‌کند. مقایسه‌ی این یافته‌ها با رنگدانه‌هایی که در نگارگری به‌کار می‌رفته، نشان می‌دهد که رنگدانه‌های دیوارنگاره‌ها، منابع مکتوب کهن و ریزنگاره‌ها یکسان و یا نزدیک به هم هستند. در این بررسی دو شیوه اتخاذ شده است: یکی مطالعه‌ی منابع مکتوب کهن که نگارگران گذشته‌ی ایرانی در رابطه با مواد نقاشی نوشته اند، و دیگری بررسی آزمایشگاهی و عملی آثار باقیمانده از نقاشی‌های دوره‌ی تیموری، از جمله مشاهدات میکروسکوپی، تهیه‌ی تصاویر میکروسکوپی (با درشت نمایی زیاد) از مقاطع نقاشی‌ها، استفاده از روش تجزیه‌ی شیمیایی اسپات‌تست و روش‌های دستگاهی جذب اتمی، پراش پرتو ایکس (XRD) و FTIR برای شناسایی رنگدانه‌ها و بست‌های نقاشی (که کارهای انجام‌شده در این رابطه، منحصر به چند مقاله‌ی ایرانی و چند مقاله‌ی انگلیسی و برخی منابع روسی است، که دسترسی به آنها نیز میسر نشد). لذا به‌نظر می‌رسد که هیچ پژوهشی به طور اخص به فنون و مواد مورد استفاده در نقاشی‌های دوره تیموری نپرداخته است و امید است این پژوهش راه‌گشای کارهای بیشتری در زمینه‌ی شناخت آثار فرهنگی-تاریخی این مرز و بوم به خصوص دیوارنگاره‌های تیموری (که بسیار ناشناخته اند) باشد.