حفاظت و مرمت پنج عدد ازشانه‌های چوبی مکشوفه‌ی شهرسوخته‌ی سیستان

شهر سوخته از مهم‌ترین محوطه‌های پیش از تاریخی و شانه‌های چوبی مکشوفه از آن آثاری منحصر به‌فرد از دوران پیش از تاریخ در ایران می‌باشند که شانه‌های چوبی تمدن‌ هاراپا تاریخ هزاره‌ی سوم ق.م برای این نمونه‌ها را تایید می‌کند. به‌علاوه وجود نمونه‌های گوناگون در نقاط مختلف دنیا، نقوش سفالینه‌های کهن با توجه به نمادهای ایران باستان و محل کشف این آثار نشان‌دهنده‌ی این مساله هستند که این نمونه‌ها بیشتر کاربردی آیینی داشته اند. در این میان پنج عدد از شانه‌های چوبی جهت فن‌شناسی، آسیب‌شناسی و حفاظت و مرمت انتخاب شدند. نمونه‌ها از چوب شاه‌گز سیستانی ساخته شده اند و سازنده برای ساخت آنها با تراش چوب به فرم دلخواه خود می‌رسیده است. چوب نمونه‌ها بسیاری از خواص فیزیکی خود را از دست داده و تحت آسیب‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک قرار داشته اند و فرآیند ساخت و مرمت قبلی نیز زمینه‌ساز آسیب‌های دیگری شده اند. بررسی عوامل آسیب نشان داد که ساختارهای چوب، رطوبت و چگالی با ارتباط تنگاتنگ‌شان با یکدیگر تاثیر زیادی در روند تخریب چوب دارند. هم‌چنین این موارد نشان داد که اشیاء در شرایط محیطی متفاوتی قرار داشته و تغییرات محیط تاثیرات بسیاری بر نوع آسیب‌های وارده داشته است. برای درمان این اشیاء محلول ۵/۰% آمونیاک در اتانول برای پاک‌سازی، نمک‌زدایی و اسیدزدایی نمونه‌ها به طور همزمان، استفاده شد. برای تثبیت نمونه‌ها نیز از محلول ۵% پارالوئید در اتانول استفاده گردید. البته قبل از شروع پاک‌سازی، نمونه‌ها با پارالوئید ۲% استحکام‌بخشی شدند تا در طول مراحل پاک‌سازی آسیب نبینند. سپس دندانه‌های جداشده با استفاده از چسب پارالوئید ۳۰% در اتانول وصالی شدند. پس از مرمت توان استحکامی نمونه‌ها بهتر گردید و جلوی تخریب بیشتر آنها گرفته شد. در نهایت برای نشان دادن فرم اصلی آثار نسبت به ساخت شانه‌ی مشابه اقدام گردید.