ساختارشناسی و بررسی حضور و تاثیر کربن بر رنگ سفال خاکستری ﴿مطالعه‌ی موردی شهر سوخته﴾

نوشته‌ی حاضر به بررسی و ساختارشناسی سفال‌های خاکستری شهر سوخته پرداخته است؛ در بخش اول (نظری) پس از توضیحی اجمالی در مورد پیشینه‌ی سفال‌گری ایران از آغاز تا هزاره‌ی دوم قبل از میلاد، به تاریخ تمدن سیستان و معرفی محوطه‌ی باستانی شهر سوخته پرداخته شده است. بررسی سفال‌های خاکستری فلات ایران از دیدگاه تاریخی و جغرافیایی، از دیگر مباحث قسمت تئوری این نوشته است. هم‌چنین سفال‌های خاکستری شهر سوخته از منظر تاریخی مورد بحث قرار گرفته و درباره‌ی اشتراک این آثار با دیگر سفال‌های خاکستری فلات ایران سخن به‌میان آمده است. در بخش دوم (عملی) به ساختارشناسی سفال‌های خاکستری شهر سوخته پرداخته شده‌ است. که از روش‌های آنالیز XRF و XRD جهت بررسی ترکیب شیمیایی و فازی بهره گرفته شد که نتایج آزمایش‌ها نشان می‌دهد که شباهت بسیاری بین سفال‌های خاکستری وجود دارد. بررسی حضور کربن با استفاده از روش‌های CHN، FTIR و آنالیز حرارتی (DTA، TG) صورت گرفت که حضور کربن و به عبارت دیگر حضور یک ماده‌ی آلی در نمونه‌ها تایید می‌شود. جهت تخمین پخت نمونه‌های باستانی از روش شبه میکروسکوپ حرارتی استفاده شد. تخمین دمای پخت نشان داد که پخت سفال‌های نخودی (c̊ ۸۰۰-۷۵۰) در دمای پایین‌تری نسبت به سفال‌های خاکستری (c̊ ۹۰۰-۸۵۰) صورت گرفته است. از مقایسه‌ی آنالیز فازی و شیمیایی نمونه‌ی خاک پخته با سفال خاکستری منطقه در دماهای مختلف به کمک XRF و XRD جهت تخمین دمای پخت نمونه‌های باستانی استفاده شد. به کمک میکروسکوپ الکترونی (SEM) به ساختار خمیره‌ی سفال‌ها و مطالعه آن ‌ها پرداخته شد. نتایج مطالعات ساختار سفال‌های خاکستری گواه بر تراکم زیاد و همگن بودن آنها ست که موید آگاهی سفال‌گر شهر سوخته از فن عمل‌آوری و آماده‌سازی، قبل از شکل‌دهی خاک رس است. همین‌طور وجود یک ترکیب آلی در این نمونه‌ها تایید شد که در واقع تاییدی بر حضور کربن می‌باشد که در پیدا کردن شناخت بیشتر نسبت به این ترکیب یا ترکیبات نیازمند انجام آزمایش‌ها و تست‌های بیشتر و دقیق‌تری است.