مطالعات ساختاری بر روی ملات‌های هیدرولیکی بند امیر فارس از دیدگاه آرکئومتری

در این پایان نامه ملات مورد استفاده در محوطه‌‌ی تاریخی بند امیر فارس از دیدگاه مطالعات ساختاری، شیمیایی و حفاظتی مورد بررسی قرار گرفته است. محوطه‌ی تاریخی بند امیر و آثار موجود در آن متعلق به سال ۳۶۵ هجری قمری و بانی احداث این بند، عضدالدوله دیلمی است. جهت شناسایی دقیق نوع ملات، مواد اضافه شده و شیوه ساخت و همچنین شناسایی آسیب‌های وارده به ملات و دلایل آنها، بر روی چند نمونه متعلق به نقاط مختلف بند، آزمایش‌هایی صورت گرفت. این آزمایش‌ها شامل آنالیز کمیXRF جهت شناسایی عناصر موجود در ساختار ملات، آنالیز کیفی XRD جهت شناسایی فازهای تشکیل دهنده احتمالی و فازهای حاصل از تغییر ماهیت ملات در طول زمان و نیز بررسی با استفاده از پتروگرافی و میکروسکوپ الکترونی (SEM) جهت شناخت خصوصیات بلوری و ریزساختار نمونه‌ها بود. با توجه به نتایج بررسی‌های آزمایشگاهی می‌توان بیان کرد که ماده‌ی اصلی تشکیل دهنده ملات در بند امیر آهک بوده  و گیرایش آن از نوع هیدرولیکی است و سیلیس به عنوان پرکننده در این ترکیب مورد استفاده قرار گرفته که  ناشی از وجود خاک،  سنگ آهک‌های سیلیس دار (منشأ آهک) و  خرده سنگ‌های حاوی کانی‌های سیلیس‌دار است. بنابراین میزان بالای کلسیت نشانگر درصد بالای آهک در نمونه‌ها و حضور ترکیبات سیلیکات کلسیم نشانگر گیرش مناسب ترکیبات موجود در بافت ملات‌ها است. آسیب‌های مشاهده شده بروی این نمونه ملات‌های تاریخی، آسیب‌هایی کلی و اجتناب‌ناپذیر هستند که در طول زمان به میزان کم رخ داده‌اند  و ملات مورد بررسی در شرایط نسبتاً مناسبی قرار داشته و ساختار کلسیتی خود را تا حد زیادی حفظ کرده است. ایستایی و استحکام کلی این بند تاریخی تا به امروز می‌تواند معلول همین ویژگی‌های ملات مورد بررسی باشد. در پایان پیشنهاداتی جهت حفاظت و مرمت بخش‌های آسیب‌دیده‌ی ملات بند تاریخی امیر ارائه شده است.