فن‌شناسی، آسیب شناسی و عملیات مرمتی و حفاظتی بر روی تزئینات گلی بخاری دیواری متعلق به خان‌نشین کرکویه

خانه‌ی خان‌نشین کرکویه واقع بر روی تپه کرکوشاه در ۲۵ کیلومتری شرق زابل شامل اتاقی با تزیینات گلی زیباست که برای انجام کار پروژه انتخاب گردید. به دلیل ناشناخته بودن بسیاری از خصوصیات تزیینات گلی، تنها به بررسی بخشی از تزیینات این بنا که شامل بخاری دیواری می‌شد، پرداخته شد. برای انجام عملیات مرمتی باید برخی از خصوصیات فن‌شناسی و آسیب‌شناسی روشن می‌گردید تا راه مناسبی برای مرمت و حفاظت از اثر بدست آید. مشاهدات اولیه حاکی از آن بود که سطح بخاری شامل لایه‌های الحاقی گل، گچ و کاه گل بوده که برای رسیدن به سطح اصلی باید این لایه‌ها پاک‌سازی می‌شد. بعد از پاک‌سازی لایه‌های الحاقی و بیرون آمدن سطح اصلی بخاری طرح‌های زیبایی نمایان گردید که دچار آسیب‌ها و کمبودهای بسیاری شده بود. به همین جهت ضروری به نظر می‌رسید تا قسمت‌های کمبود بازسازی گردد. از آنجایی که ماده‌ی اصلی بکار رفته در این تزیینات کاه گل بوده، انتخاب بهترین خاک برای بازسازی و مرمت از اهمیت بالایی برخوردار بود. بعد از انتخاب خاک، کاه و روش مناسب برای مرمت، کار بازسازی شروع گردید. پس از اجرای عملیات بازسازی با استفاده از کاه گل بر روی بخاری‌، سطح بعد از خشک شدن از سطح اصلی جدا و دچار ترک خوردگی گردید. به همین جهت برای بالا بردن میزان چسبندگی مصالح به سطح اصلی، بجای کاه از گچ استفاده شد. چون کار به صورت قرینه اجرا شده بود تقریباً تمام قسمت‌های کمبود قابل بازسازی بود در نتیجه بخش‌های کمبود به صورت کامل بازسازی گردید.