شناسایی قارچ‌های جداسازی‌شده از نسخ کاغذی و تأثیرات ناشی از آنها در یک مجموعه‌ی خصوصی در اصفهان

چکیده:

آثار کاغذی به‌عنوان بخش قابل ملاحظه‌ای از میراث فرهنگی و تاریخی بشر، در برگیرنده‌ی ارزش‌های فرهنگی، تاریخی، اسنادی، علمی و هنری هستند. از این‌رو بسیاری از آثار پیشینیان و سیر تحول ادوار مختلف را می‌توان در این آثار یافت. با توجه به ساختار آلی مواد تشکیل‌دهنده‌ی کاغذ، این‌گونه آثار در برابر عوامل آسیب‌رسان دست‌خوش تغییرات مختلفی می‌شوند. عوامل متعددی در تخریب ساختار سلولزی کاغذ دخیل‌اند و دسته‌ی مهمی از آنها عوامل بیولوژیک و خصوصاً قارچ‌ها اند. قارچ‌ها علاوه بر آسیب‌ها و تغییرات گوناگون ساختاری و بصری در کاغذ، مشکلات متعددی را برای سلامتی افراد در تماس با این آثار، ایجاد می‌کنند. از این‌رو، حذف این عوامل و درمان مناسب آثار برای جلوگیری از گسترش آسیب به ساختار نسخ، امری ضروری است و لازمه‌ی آن شناخت دقیق عامل آسیب‌رسان و به‌عبارتی آسیب‌شناسی به‌منظور انتخاب شیوه‌ی صحیح برخورد با آثار آسیب‌دیده با قارچ است. از این‌رو با در نظر گرفتن رفتارهای متفاوت قارچ‌های گوناگون به مواد حفاظتی، شناخت دقیق این عوامل در تشخیص و انتخاب راهکار بهینه‌ی برخورد با آثار حائز اهمیت است. در این راستا، نسخ کاغذی مجموعه‌ی شخصی سید مرتضی جبل‌عاملی در اصفهان، با هدف شناسایی نوع قارچ موثر در تخریب این آثار، مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت کشت و شناسایی نوع قارچ، از محیط کشت سابورو دکستروز آگار استفاده شد و سپس خصوصیات ماکروسکوپی، میکروسکوپی و مورفولوژی قارچ‌ها، مورد بررسی قرار گرفت و در انتها تفاوت‌های ساختاری کلنی قارچ‌های شناسایی‌شده با استفاده از طیف‌سنجی ATR-FTIR بررسی شد. نتایج گویای حضور قارچ‌های آسپرژیلوس نیجر، رایزوکتونیا و پنی‌سیلیوم در آثار بررسی‌شده بود. این قارچ‌ها که از نوع سلولولیتیک اند، با تولید آنزیم‌های سلولاز، ساختار سلولز را تجزیه کرده و با تولید رنگدانه‌، ویژگی‌های بصری کاغذ را تحت تأثیر قرار می‌دهند. از طرفی با تولید سموم مختلف، مشکلات متعددی را برای سلامتی افراد ایجاد می‌کنند. بررسی نوارهای جذبی نیز نشان‌دهنده‌ی برخی تفاوت‌های ساختاری در محدوده‌ی اثر انگشت طیف ATR-FTIR قارچ‌های مورد ارزیابی بود.

Abstract: Paper relics have historical, artistic and scientific values in the human cultural heritage viewpoint. Degradation factors affect the paper due to its organic and degradable structure. Biodeterioration and specially fungi are one of main decay factors of cellulose structure of paper. In addition to structural and aesthetical deformation of paper, fungi cause to health problems. Fungi characterization and its removal from paper have a great importance in the conservation procedure of decayed relics due to different decay mechanisms of fungi species. Therefore, paper manuscripts of Seyed Morteza Jabalameli private collection were evaluated for fungi characterization. Manuscripts were sampled and Saburo Dextrose Agar medium was used for fungi cultivation. Fungi morphology and their microscopic and microscopic properties were applied to the characterization. Structural differences of fungi colonies were assessed by ATR-FTIR analysis. Results showed the presence of Aspergillus niger, Rhizoctonia spp. and Penicillium spp.. These Cellulolytic fungi degrade the cellulose structure in addition to aesthetical defects due to pigment production and health problems for in touch people. Also, ATR-FTIR results indicated to structural differences between species in fingerprint region.