ساختارشناسی و آسیب‌شناسی سفال خاکستری میلادجرد نطنز

ویژگی بدنه‌های سرامیکی به مواد خام تشکیل‌دهنده، تکنولوژی ساخت و اتمسفر پخت (اکسیداسیون و احیاء) بستگی دارد. هم‌چنین تغییرات در طول هزاران سال نیز می‌تواند بر ویژگی‌های سفال های باستانی تأثیر بگذارد. هدف از این پژوهش، تعیین ترکیبات و ساختار بدنه و مطالعه‌ی انتقال و تغییرات فازها در حین حرارت بود. در این راستا آسیب‌شناسی سفال ها با توجه به شناخت ترکیبات خاک منطقه و بدنه‌ی سفال‌ها بررسی شد. برای شناسایی ساختار و رسوبات، از روش‌های آنالیز شیمیایی (XRF)، آنالیز فازی (XRD)، آنالیز حرارتی (DTA) و مطالعات ساختاری (پتروگرافی،SEM) استفاده شده و دیگر مطالعات تجربی شامل اندازه‌گیری جذب آب، pH، آنالیز شیمیایی با استفاده از روش کالاونر-ماتیکا، ساخت سفال خاکستری با استفاده از خاک منطقه در کوره گرادیان، آنالیز شیمیایی رسوبات و نمک‌ها با استفاده از روش اسپات تست می‌باشد. نتایج این پژوهش به شرح زیر می‌باشد: الف- کوارتز، فلدسپار، کلسیت، اکسید آهن و کانی‌های رسی مهم‌ترین ترکیبات بدنه‌ها می‌باشند. ب- یکی از نمونه‌های باستانی و خاک منطقه، از نظر ترکیبات شیمیایی بسیار مشابه می‌باشند و احتمال دارد این نمونه از خاک منطقه تهیه شده باشد. ج- از سنگ آندزیت به‌عنوان شاموت در بدنه استفاده شده است. د- حضور مینرال‌های آبدار و کلسیت، دلیلی بر دمای پخت پایین می‌باشد(۸۵۰-۷۰۰ درجه). هـ- دمای پخت با روش DTA 800-750 تخمین زده شد. و- تغییر ظرفیت Fe2O3 و تشکیل FeO و ایجاد رسوب کربن در اتمسفر احیاء از دلایل ایجاد رنگ خاکستری در سفال‌ها می‌باشند. ز- FeO نسبت به Fe2O3 خاصیت گدازآوری قوی‌تری داشته و منجر به تشکیل فاز مایع در دمای پایین شده است که یکی از دلایل استحکام سفال خاکستری می‌باشد. ح- مهم‌ترین آسیب سفال‌ها رسوبات نمک کلسیم کربنات می‌باشد. ط- خاک و آب منطقه مهم‌ترین عامل شکل‌گیری رسوبات بوده اند. (ویرایش چکیده: نشریه‌ی دانش مرمت و میراث فرهنگی)