بررسی تکنولوژی ساخت، مکانیزم‌های تخریب و محافظت آثار تاریخی سربی

با وجود مطالعات گسترده‌ای که در زمینه‌ی هنر فلزکاری در ایران انجام شده است، شناخت ما از فلز سرب و به‌خصوص آثار سربی بسیار ناچیز می‌باشد. شاید علت آن تعداد بسیار محدود آثار سربی به‌جای‌مانده و هم‌چنین استفاده‌ی کم از این فلز در ساخت مصنوعات باشد. سرب از پایدارترین فلزات بوده و در نتیجه مقاومت آن در برابر خوردگی زیاد می‌باشد. بررسی بر روی تاریخچه‌ی استفاده از فلز سرب این نکته را آشکار و روشن می‌سازد که به علت خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاص این فلز، از جمله سمی‌بودن و بسیار نرم و چکش‌خواربودن این فلز به‌طوری که به سهولت می‌توان آن را تغییر شکل داد، حتی در دوران گذشته نیز استفاده‌ی وسیعی از این فلز صورت نمی‌گرفته است و ما به‌طور گسترده شاهد اشیاء و آثاری از جنس سرب نمی‌باشیم. از این رو اشیاء سربی موجود در کشور که امروزه باقی مانده محدود به چند نمونه ادوات نظامی، بست‌های سربی دم‌چلچله‌ای و تعداد کمی شیء سربی، که در منابع به آنها اشاره شده، می‌شود. تا کنون اقدامات جدی در زمینه‌ی مطالعه‌ی دقیق آثار سربی صورت نگرفته است. همین امر ضرورت پژوهش‌های گسترده‌تری را در این حوزه ایجاب می‌کند. بررسی‌های اجمالی که ما بر روی فلز سرب و شرایطی که منجر به خوردگی و آسیب شیء می‌شود، انجام داده ایم، توانسته تا حدودی ابهاماتی را در مورد این فلز بر ما روشن کند. پروژه‌ی انجام‌شده با هدف مطالعه‌ی فن‌شناسی و آسیب‌شناسی آثار سربی انجام گرفت. در این راستا، بررسی و تحلیل علمی انواع محصولات خوردگی در اشیاء سربی تاریخی مورد بررسی قرار گرفت و بر روی شناخت عوامل خوردگی آثار با توجه به تأثیر محیط‌های مختلف بر ایجاد انواع محصولات خوردگی، مطالعاتی صورت داده شده و طرح حفاظت و مرمت از این آثار ارائه شده است. برای رسیدن به این اهداف، در ابتدا به مطالعه‌ی فنی بر روی نمونه‌های به‌دست‌آمده از سایت‌های تاریخی تخت جمشید و تخت سلیمان پرداخته شد. برای این منظور ساختار متالوگرافی و محصولات خوردگی این نمونه‌ها به روش آزمایشگاهی شیمی تر و آنالیز دستگاهی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. سپس روش‌های مرمت و درمان ذکر، و بر اساس نتایج این مطالعات طرح حفاظت اشیای سربی ارائه شده است.