غفلت و نتایج و آثار آن بر حفاظت آثار تاریخی و فرهنگی

چکیده:

شناخت مفهوم غفلت به طور عام و سپس به طور خاص در حوزه‌ی میراث فرهنگی ملموس، اولین قدم در این پژوهش می‌باشد. چنان‌چه حوزه‌ی میراث فرهنگی را تنها محدود به میراث ملموس ندانیم و میراث ناملموس را نیز بخش مهمی از آن بدانیم (هم‌چنان‌که در تعاریف یونسکو، میراث فرهنگی در برگیرنده‌ی هر دوی آنهاست)، خواهیم دید که غفلت از میراث فرهنگی چه محدوده‌ی وسیعی از فرهنگ و تاریخ را می‌تواند تحت تأثیرات نامطلوب خود قرار دهد. قدم بعدی شناخت ریشه‌ها و دلایل غفلت از آثار تاریخی و فرهنگی و تأثیر آن بر حفاظت این آثار می‌باشد. شناخت و بررسی دلایل غفلت که بخشی درونی است و بخشی دیگر برونی و گاهی به صورت آگاهانه و گاهی به شکل نا‌آگاهانه بروز می‌کند، کلید مهمی برای درک پیامدهای آن و ارائه‌ی راهکارها در پایان این تحقیق است. در واقع مقابله با پدیده‌ی نا‌مطلوب غفلت در گرو شناخت عوامل شکل‌گیری و دلایل فردی و اجتماعی و درونی و برونی آن است تا نسخه‌ی درمان آن به‌درستی تهیه گردد. شناخت موضوع غفلت برای یک حفاظت‌گر و مرمت‌گر از آن‌رو اهمیت دارد که پیامدهای غفلت مستقیماً بر حفاظت از این آثار اثر می‌گذارد و نتیجه‌ی کار حرفه‌ای او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آثار تاریخی و فرهنگی اگرچه تنها پل ارتباطی میان انسان و گذشته‌ی انسان نیستند اما به‌دلیل اینکه گذشته‌ی وی را به عینیت به او می‌نمایاند و از نگاه تاریخ‌شناسی اسناد بی‌واسطه‌ی تاریخ هستند، در شناخت گذشته اهمیت ویژه‌ای دارند. اما برای اینکه اهمیت این نقش روشن گردد ابتدا می‌بایست روشن گردد که اهمیت مطالعه با گذشته و ارتباط با آن چیست؟ در پاسخ به این پرسش است که میزان این اهمیت و نوع ارتباط ما با آثار به‌جای‌مانده از گذشته روشن شده و ساختار ارزشی دیدگاه ما نسبت به این موضوع شکل می‌گیرد. بنابراین در مرحله‌ی بعدی با بررسی اهمیت و لزوم مطالعه‌ی گذشته و اینکه کدامیک از آثار به‌جای‌مانده از گذشته با ارزش‌اند، به این پرسش پاسخ داده می‌شود که «با غفلت از آثار تاریخی و فرهنگی چه چیزی را از دست می‌دهیم؟» به این موضوع تحت عنوان نتایج غفلت از آثار تاریخی و فرهنگی پرداخته می‌شود. در گام بعدی، مطالعه‌ی تاریخی جهت یافتن ریشه‌های تاریخی غفلت از آثار تاریخی و فرهنگی در کشورمان انجام می‌گیرد. در این بخش هم‌چنین رهگذار شکل‌گیری توجه به این آثار در قالب مطالعه‌ی روند پدید‌آمدن قوانین حفاظت در کشور و مطالعه‌ی تطبیقی آن با روند شکل‌گیری قوانین و نهاد‌های بین‌المللی حفاظت مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای استناد به شواهد عینی دو اثر تاریخی و فرهنگی تخت جمشید و مجسمه‌ی فردوسی در باغ نگارستان انتخاب و از دیدگاه موضوع غفلت و اثرات آن مورد بررسی قرار می‌گیرند. در نهایت با استفاده از مجموع بررسی‌های فوق و استناد به شواهد تاریخی و عینی غفلت در کشورمان، راهکارهایی برای مقابله با غفلت و آثار منفی آن پیشنهاد می‌گردد.

Abstract: The purpose of this research is to identify “Ignorance” in general and specifically in conservation of historical and cultural heritage domain, and find solutions to prevent the causes and control the undesirable effects of it. Considering that cultural heritage; as identified by UNESCO, indicates not only tangible historical and cultural relics but also intangible ones, it becomes clear that ignorance can widely affect history and culture territories. The causes of ignorance which are grounded in human mind may have internal or external motives and may appear intentionally or unintentionally. Recognizing these causes is a key action to find preventive solutions which are mentioned at the end of this research. Following the study of the significance of the historical and cultural heritage and the necessity of referring to the past and history, the question of “What is lost as a result of ignorance of historical and cultural heritage?” will be answered. The undesirable effects of ignorance are elaborated in this section. In this research a historical study in Iran as of Qajar period and in Europe as of world war I is done in order to realize the historical roots and indications of ignorance and oppositions against it in the form of establishment of cultural heritage laws and institutes. The above studies and theories are put into practice in two case studies, namely Takht-e Jamshid and Ferdowsi statue in Baq-e Negarestan. Regarding all of the studies in theory and practice, a number of preventive and passive solutions are proposed to prevent the causes and to confront the effects of ignorance of conservation of historical and cultural objects.