جایگاه ارزشی دیوارنگاری ایرانی در ثبت جهانی میراث معماری بومی

چکیده:

مقاله حاضر در جست و جوی نقش دیوارنگاره‌ها و میزان تأثیر بخشی آن ها در فرایند ثبت جهانی میراث معماری بومی ایران می‌باشد. از آن‌جایی که نمونه‌های دیوارنگاره‌ای که نقشی بنیادین در نامزدی و سپس کسب امتیاز میراث جهانی را داشته‌اند کم نیستند، در این پژوهش که رویکردی توسعه‌ای دارد، با تعمق در پرونده‌های ثبتی آن‌ها با تحلیل کیفی و کمی (توصیفی و مقایسه ا‌ی) به رویکردهای در نظر گرفته شده از سوی کمیته‌ی میراث جهانی در پرونده‌های آثار غیر ایرانی و نمونه‌های ایرانی پرداخته است. رویکردهای مورد ذکر مشتمل بر دیدگاه‌هایی است که کمیته‌ی میراث جهانی پیرامون دیوارنگاره‌های موجود در بناهای مختلف مورد توجه قرار داده است. در این راستا در نمونه‌های ایرانی ثبت نشده، به دیوارنگاره‌هایی بر می‌خوریم که به دلیل دارابودن ارزش‌های خاص خود اهمیتی کمتر از نمونه‌های ثبت شده‌ی جهانی ندارند و می‌توانند با رعایت تمهیداتی از مراجع ذیربط نقش اساسی برای ثبت آثار معماری کشور در فهرست میراث جهانی داشته باشند. هدف این مقاله با روش تحقیق تاریخی، توصیفی خود، بیان اصول نظری است که به نقش ارزش‌های دیوارنگاره‌های ایرانی دوران اسلامی در فرایند حفظ و مرمت آن‌ها توجه می‌نماید و ضمن معرفی مشکلات موجود در ارزیابی ارزش‌های آن‌ها، در صدد رسیدن به دانشی است که ماهیت ارزشی این دیوارنگاره‌ها را مشخص و پیمایش و به رابطه‌ی دوسویه‌ی آن‌ها با علم حفاظت و مرمت اشاره نماید. اگرچه که دیوارنگاره را بایستی جزئی جدایی ناپذیر از یک کالبد معماری دانست، اما خود دیوارنگاره قادر است به عنوان یک اثر یادمانی و عامل بالقوه ارزشی آن چنان اهمیت یابد که بار ارزشی سازه‌ی معماری حامل خود را بردوش بکشد، بلکه خود نیز اثری مستقل برای ثبت یک اثر غیر منقول در فهرست میراث جهانی باشد؛ لذا در رویکردی نوین برای ارزش گذاری دیوارنگاره های ایرانی، ده عامل ارزشی معرفی و تفسیر گردیده‌اند.

Abstract: This article explores the role and effectiveness of mural paintings in the global registration process of native architectural heritage. Since the examples of wall paintings which have fundamental role in the World Heritage nomination and earning related points are not rare, In this study and its developmental approach, it is focused on approaches considered by the World Heritage Committee in cases of Iranian and non-Iranian examples by disquisition in their registration records with qualitative and quantitative analysis (descriptive and comparative). Approaches mentioned are included perspectives which the World Heritage Committee considered on mural-paintings in several different buildings. In this context, in the unregistered Iranian samples, we confront to mural paintings due to owning their unique values which have not importance less than their registered foreign samples and they are able to play a fundamental role in registration of Iranian architectural monuments in World Heritage List. The aim of this study with its historical and descriptive research method, is expressing theoretical principles that focus on the role of Islamic-Iranian-mural painting values in the process of their preservation and conservation and also introducing of the problems in evaluation of their values and earning knowledge that specify and navigate the value nature of these murals and refer to relation between them and the science of conservation and restoration. Although a wall painting should be known as an inseparable part of a body of architecture, but the mural is able to as a monumental object and potential value factor, not only earns importance to bear the value burden of its carrier architectural structure by own, but also as an independent work to be registered as an immovable object in the World Heritage List; Therefore, in a new approach to valuation of Iranian mural paintings, ten value factors have been introduced and interpreted.