کاربرد آنالیز رنگ‌سنجی به منظور مطالعه تطبیقی رنگدانه سرنج در پنج نسخه مصور دوره صفویه متعلق به موزه ملی ایران

رنگدانه‌های سرخ معدنی شامل سرنج شنگرف و اخرا از طیف‌های رنگی مهم و پرکاربرد در نگارگری تذهیب جدول‌کشی و علامت آیه‌ها بوده‌اند. این طیف رنگی در آثار به جا مانده از سده‌های پیشین ثبات قابل قبولی داشته و درخشندگی خود را حفظ کرده است. از سوی دیگر تهیه رنگ به عنوان یکی از ابزارهای مهم کار هنرمند از دیرباز مسئله‌ای حائز اهمیت بوده و به همین دلیل روش‌های تهیه و آماده‌سازی رنگ‌ها در رساله‌های کتاب‌آرایی مکتوب شده است. فرآوری رنگ سرنج به عنوان یکی از رنگدانه‌های سرخ در سه رساله عمده الکتاب بیان الصناعات و قانون الصور، ذکر شده است. در پژوهش حاضر علاوه بر مرور متن این رساله‌ها مطالعه تطبیقی رنگدانه سرنج شناسایی شده در تعدادی از نسخ مصوّر دوره صفویه با روش رنگ سنجی انجام شده است. به این منظور در گام نخست رنگدانه سرنج با نسبت‌های معینی از رنگدانه شنگرف ترکیب شده و جدول‌های رنگ سرخ با پایه سرنج آماده شدند هشت نمونه نگاره‌های منتخب از نسخ مصوّر دوره صفویه شامل ۵ نسخه مصور از موزه ملی ایران و ۱۷ نمونه رنگی‌سازی شده با استفاده از اسپکتروفوتومتر انعکاسی تحت تجزیه و تحلیل طیفی و رنگی قرار گرفتند. در پایان مقادیر اختلاف رنگ نمونه‌های آماده‌سازی شده با نمونه‌های نسخ مصور محاسبه شدند. نتایج حاکی از آن است که بین رنگ‌های آماده‌سازی شده و نمونه‌های تاریخی همبستگی قابل قبولی وجود دارد. بنابراین این شیوه می‌تواند در بازسازی و رنگ همانندی طیف سرخ حاصل از رنگدانه سرنج مورد استفاده قرار گیرد.