عرایس الجواهر و نفایس الاطایب

عنوان آخرین بخش این کتاب که در سال ۷۰۰ هجری نوشته شده در معرفت کاشی گری می‌باشد و حاوی اطلاعاتی در زمینه کاشی کاری و صنعت لعاب سازی در قرن هشتم هجری است. این بخش پس از ترجمه جیمز ویلسون آلن مورد توجه بسیاری از پژوهشگران تاریخ سفال و لعاب گردید و به عنوان یکی از مراجع معتبر همیشه به آن ارجاع داده شده است. سه روایت مختلف به زبان فارسی از بخش “در معرفت کاشی گری” وجود دارد که دو تای آن مرجع اصلی جیمز آلن در ترجمه انگلیسی بود. این دو روایت در سال ۱۹۳۵ با ترجمه و تفسیر آلمانی در استانبول چاپ شد. روایت سوم بعداً توسط ایرج افشار صورت گرفت و جیمز آلن پس از مطالعه آن تغییراتی در ترجمه دو نسخه قبلی به صورت پانویس به متن اصلی اضافه نمود. جیمز آلن در ترجمه خود از دستورالعمل ابوالقاسم تصحیحاتی را بر روی ترجمه آلملانی می‌گذارد اگرچه میتوان گفت که ترجمه خود او نیز خالی از اشکال نیست. اگرچه نسخ فارسی استانبول گاه نکات اضافه تر و گاه متفاوت با تصحیح ایرج افشار دارد (به عنوان مثال، اصطلاح “لاجوردینه” که از نسخه استانبول گرفته شده در تصحیح ایرج افشار وجود ندارد)، تصحیح ایرج افشار در ایران مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. اگرچه گفته می‌شود که ابوالقاسم کاشانی در نوشتن کتاب عرایس الجواهر و نفایس الاطایب تحت تاثیر مستقیم کتاب “جواهرنامه نظامی” ابوبکر محمد بن ابی برکات نیشابوری بوده، ولی می‌توان گفت که مطالب کتاب عرایس الجواهر و نفایس الاطایب حداقل در قسمت “معرفت کاشی گری” با مطالب کتاب نیشابوری متفاوت است.