آسیب‌شناسی و حفظ و مرمت مجموعه فلزات هفت‌تپه بر پایه‌ی داده‌های آرکومتالورژیک

در این پژوهش به معرفی محوطه‌ی باستانی هفت‌تپه (حدود ۱۵۰۰ ق.م) و شواهد و بقایای فلزکاری ‌شده در محوطه و هم‌چنین بررسی شواهد آرکئومتالوژی، بر اساس دانش مینرالوژی، پرداخته شده است. در کنار آن، خوردگی در اشیاء مجموعه‌ی هفت‌تپه و دلایل وقوع آن، براساس شناسایی محصولات خوردگی و شرایط تشکیل آنها مورد بررسی قرار گرفته اند. در پایان با توجه به نتایج حاصله از بررسی­های آرکئومتالورژی و خوردگی در این محوطه، روش‌های مورد نیاز جهت حفظ اشیاء این محوطه (که در موزه‌ی هفت‌تپه نگهداری می‌شوند) معرفی شده اند و یک نمونه از اشیاء موزه نیز مورد عملیات درمانی قرار گرفته است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که فرآیند فلزکاری در هفت‌تپه، جهت استخراج مس از سنگ معدن‌های سولفیدی انجام می‌شده است. این فرآیند با تشکیل مات در مس استخراج‌شده ‌همراه بوده و مخلوط مات و مس به وسیله‌ی فرآیند تشویه خالص‌سازی شده و جهت ساخت اشیاء آماده می‌شده است. اشیاء مجموعه‌ی ‌‌هفت‌تپه از آلیاژ مس و سرب و در مواردی از آلیاژ برنز ساخته شده اند. در بعضی نمونه‌ها نیکل و روی نیز به عنوان عناصر آلیاژکننده دیده می‌شوند. جهت شکل‌دهی نهایی به اشیاء پس از قالب‌ریزی، از چکش‌کاری سرد استفاده شده است. اشیاء ساخته‌شده از برنز و آلیاژ مس-سربی یافت‌شده در هفت‌تپه از بیماری برنز رنج می‌برند که در بسیاری از نمونه‌ها بیماری برنز در مراحل پیشرفته‌ای قراد دارد و باعث خوردگی کامل ساختار فلزی اشیاء شده است. در بعضی نمونه‌ها تمرکز فاز سفیدرنگ کاسیتریت در مرکز شیء نشان‌دهنده‌ی این موضوع است که قلع فلزی که به عنوان آلیاژکننده به مس اضافه شده، بر اثر سرعت پایین انجماد و چگالی بالاتر قلع نسبت به مس، در هنگام انجماد دانه‌ها در مرکز شیء متمرکز شده و در طول زمان و براثر فرآیند خوردگی به کاسیتریت تبدیل شده است. در پایان استفاده از بازدارنده‌های خوردگی در حفظ این مجموعه پیشنهاد شده است. در کنار آن سامان‌دهی موزه و انبار آن و با توجه به عدم تجهیز موزه به امکانات تثبیت شرایط رطوبتی، جهت نگهداری دراز مدت اشیاء برنزی، نکاتی جهت انبار و نمایش اشیاء، با توجه به امکانات موجود، پیشنهاد شده است. (ویرایش چکیده: نشریه‌ی دانش مرمت و میراث فرهنگی)