مسعود دارابی
حفاظت پیش‌گیرانه: استانداردسازی و سامان‌دهی مخزن گنجینه‌ی فلک‌الافلاک
پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان (دانشکده‌ی حفاظت و مرمت)، 1385
استاد راهنما: رسول وطن‌دوست
حفاظت پیش‌گیرانه یکی از جدیدترین مباحثی است که در حال حاضر در تمام جهان تازگی داشته و مرمت‌گران به دنبال تعریف آن و یافتن راهکارهایی موازی با این اصل مراقبتی هستند. اما موضوع حقیقتاً فراتر از اینها ست چرا که آنچه نیاز جامعه‌ی مرمت‌گران است تغییر نظام فکری است. ساده‌تر بگوییم ما باید به این اصل ایمان بیاوریم که در کشور، مرمت نیاز نداریم؛ بلکه نگهداری و مراقبت نیاز داریم و برای رسیدن به این اصل باید جریان خروشان رسوبات غیر کارکردی گذشته را از بین برد. در حقیقت در شرایط کنونی به عنوان یک اصل، حفاظت مقدم بر مرمت است چرا که هیچ رابطه‌ی منطقی میان تعداد اشیاء باستانی موجود در گنجینه‌ها با تعداد متخصصیین امر مرمت و تعداد آزمایشگاه‌های مجهز برای این امر وجود ندارد. توجه به تعداد اندک متخصصین مرمت در بدنه‌ی سازمان میراث فرهنگی کشور و تصدی‌گری انحصاری این سازمان در امر حفظ، نگهداری و مرمت اشیاء باستانی، این تناسب را غیر منطقی‌تر و تقدم حفاظت بر مرمت را آشکارتر می‌نماید. در گنجینه‌ی فلک‌الافلاک بیش از ۵۰۰۰ شیء نفیس مفرغی، نقره‌ای، سفالین، انواع مهرها، شیشه، سنگ و اشیاء متنوع مردم‌شناسی نگهداری می‌شود. نفاست این گنجینه به‌حدی است که به‌جرأت می‌توان گفت در ردیف بهترین گنجینه‌های کشور قرار دارد. علیرغم وجود آزمایشگاه و کارگاه مرمت مجهز در جوار این گنجینه، روال زوال و تخریب اشیاء در این گنجینه به‌حدی است که عملاً موجودیت آن در سال‌های آتی را مورد تهدید قرار میدهد. لذا طرح استانداردسازی این گنجینه در قالب این رساله مطرح گشت. در این رساله سعی شده است ابتدا شرایط، ویژگی‌ها و استاندارد‌های فنی یک گنجینه‌ی استاندارد مورد بررسی قرار گیرد. سپس انواع آلاینده‌های موجود در گنجینه مورد مطالعه قرار گرفته است. در ادامه به تفصیل به مسئله‌ی نگهداری انواع اشیاء باستانی با جنسیت‌های متفاوت پرداخته ایم و در نهایت به بررسی وضع موجود گنجینه‌ی قلعه‌ی فلک‌الافلاک و اقداماتی که در مسیر استانداردسازی آن صورت گرفته، اشاره شده است. بخش عملی رساله بر استانداردسازی گنجینه مذکور تمرکز دارد. (ویرایش چکیده: نشریه‌ی دانش مرمت و میراث فرهنگی)