طرح حفظ و مرمت ایکن‌های مجموعه‌ی فرهنگی و تاریخی نیاوران

شکی نیست که نقاشی از هنرهای اصیل، جاودانه و همیشه‌محبوب عالم بشریت و تأثیرپذیرفته از فرهنگ و عقاید مردم زمان خویش است. از میان انواع گوناگون سبک‌ها و تکنیک های این هنر خلاق، می‌توان به نقاشی‌های شمایل اشاره کرد که تصاویری برخاسته از دید مذهبی مردم نسبت به مقدسات و چهره‌های معصومین مورد اعتقاد خویش می‌باشند. بر اساس همین نگرش، نقاشان و هنرمندان روسی نوعی از این تصاویر را بر روی تکیه‌گاه‌های چوبی به نقش کشیده اند. این شیوه از حدود قرن ۱۰ میلادی در روسیه شکل گرفته و علیرغم مخالفت‌ها، سرانجام با عنوانی قانونی و منطقی به نام «ایکن» به اثبات رسیده است. با توجه به این که این تصاویر زائیده‌ی اعتقادات و نشانه‌ی احترام به مقدسات مردم یک قوم محسوب می‌شوند، اهمیتی بس بالاتر از تنها یک نقاشی می‌یابند و لذا وظیفه‌ی حفظ چنین آثاری، با درنظرگرفتن ارزش نهفته در جلوه‌ی آنها، بدون خدشه‌دار نمودن تأثیر بصری بر بیننده‌ی خاص و عام، چه نزد ایمان‌داری که آنها را عبادت می‌کند و چه از نظر علم و اصول مبانی مرمتی، برعهده‌ی مرمت‌گر است. در زمان حکومت پهلوی، تعدادی از این آثار، به‌عنوان هدیه یا با خریداری به کاخ نیاوران راه یافته اند که این آثار پس از گذشت سالیان در اثر شرایط نامساعد نگهداری، دچار آسیب‌های زیادی گردیده اند. در این پروژه، بررسی تاریخی، موضوعی، فن‌شناسی و آسیب‌شناسی یازده ایکن موجود در مجموعه‌ی نیاوران، با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، جستجوی اینترنتی، مطالعات میدانی و بهره‌گیری از شیوه‌ها و ابزار مختلف آزمایشگاهی انجام گرفته، در مورد شیوه‌های گوناگون مرمت این آثار تحقیقاتی صورت پذیرفته و در نهایت طرح و راهکار حفظ و مرمت در مورد کل و به صورت خاص در مورد دو نمونه از ایکن‌ها (با کمک طرح‌های دیجیتالی) ارائه گردیده است. فن‌شناسی دقیق این آثار با کمک بررسی‌های موضعی و مشاهده در زیر لوپ انجام گرفته و با استناد بر آزمایش‌های SEM به نتایج قابل توجهی انجامیده است. دستورالعمل کامل مراحل مرمت تک تک اشیاء مجموعه‌ی نیاوران، با توجه به وضعیت خاص هر اثر نیز آورده شده است. اطلاعات حاصل از این پژوهش، شناختی کامل از ایکن‌ها به‌دست می‌دهد و لزوم حفظ این اشیاء را بر همگان روشن می‌سازد. (ویرایش چکیده: نشریه‌ی دانش مرمت و میراث فرهنگی)