فن‌شناسی و آسیب‌شناسی لایه‌چینی تزئینات برخی از بناهای دوره‌ی صفوی اصفهان (عالی‌قاپو، چهل‌ستون و هشت بهشت)

چکیده:

همان‌طور که از عنوان پایان‌نامه می‌توان انتظار داشت، این تحقیق شامل بررسی‌های فن‌شناسی و آسیب‌شناسی آثار لایه‌چینی دوره‌ی صفوی اصفهان خواهد بود. برای کوچکتر کردن دامنه‌ی تحقیق و بررسی دقیق‌تر آثار لایه‌چینی این دوره، لایه‌چینی‌های سه بنای شاخص این زمان؛ یعنی کاخ‌های عالی‌قاپو، چهل‌ستون و هشت بهشت، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. به‌طور کلی مطالب این پژوهش در چهار فصل گنجانده شده است: در فصل‌های اول، دوم و سوم، به‌ترتیب پس از مرور اجمالی واژه‌شناسی لایه‌چینی و تاریخِ استفاده از تزیینات برجسته‌ی طلاکاری‌شده در اروپا و ایران در قالب یک فصل؛ فن اجرای لایه‌چینی در اروپا و همچنین ابنیه‌ی دوره‌ی صفوی اصفهان، با بررسی موردی نمونه‌هایی از کاخ‌های عالی‌قاپو، چهل‌ستون و هشت بهشت، در یک فصل مجزا مورد مداقّه قرار گرفته است. برای این منظور از آزمایش‌های انجام‌شده به روش SEM برای تعیین ضخامت ورق طلا و همچنین مشاهده‌ی ساختار میکروسکوپی لایه‌چینی تزیینات طلاچسبان استفاده شده است. در دیگر بررسی‌های فنی، تجزیه‌ی عنصری نمونه‌ لایه‌چینی‌های کاخ‌های عالی‌قاپو، چهل‌ستون و هشت بهشت به روش EDS صورت گرفته و تجزیه‌ی فازی این نمونه‌ها با روش XRD انجام شده است. در این فصل با انجام آزمایش‌های شیمی تَر و شناسایی مواد آلی در ترکیب لایه‌چینی‌های تزیینات برجسته‌ی طلاچسبان اصفهان، تعیین نوع بست چسباننده در ترکیب لایه‌چینی‌های مورد بررسی به روش TLC انجام شده و در انتها نتایج مطالعات آزمایشگاهی در مرحله‌ی عمل مورد ارزیابی قرار گرفته است. در فصل چهارم این پایان‌نامه، با تقسیم‌بندی آسیب‌های وارده بر لایه‌چینی‌های دوره‌ی صفوی، این آسیب‌ها، با توجه به اجزای تشکیل‌دهنده‌ی لایه‌چینی مورد تحلیل قرار گرفته است. ملاحظات نظری که در باره‌ی مرمت آثار لایه‌چینی باید در نظر گرفت، موضوعی است که در قسمت پیوست این تحقیق به آن پرداخته شده است. این ملاحظات می‌تواند در نحوه‌ی نگرش به موضوع مرمت آثار لایه‌چینی‌شده نقش مهمی ایفا کند.

Abstract: According to the title of the thesis, in this essay, technology and deterioration processes of the Pastiglia decorations (Lāyē-Chini) in Safavid era are investigated. For reach to this point, the pastiglia ornaments of three monuments of Safavid era in Isfahan is considered. Contents of the thesis might classified in four session: The aim of the first session is investigation into history of pastiglia decorations in Iran and Eroupe, but the technology of the decorations in the world and Iran is studied in second part of the thesis. In the third session, the technology of the raised gilded decoration in three royal momuments in Isfahan (Ali-Qapu, Čhihil-Sutūn and Hasht-Behesht) is considered. For this purpose, the range of analysis, such as TLC (Thin Layer Chromatography) for determination of the binder of the decorations; EDS (Energy Dispersive X-ray Spectrometry) for estimation of elemental analysis; XRD (X-ray Diffraction) for composition analysis of the ornaments; and SEM (Scanning Electron Microscopy) for observation of crystalline structure of the pastiglia and determination of the thickness of gold leaf, is utilized. There are some natural phenomena that change the stable state of the ingredients of pastiglia. Deterioration processes of the pastiglia decorations is investigated in the fourth chapter of the essay. In the appendix of the chapter, intellectual considerations in the conservation and restoration of the raised gilded works is added.