طاهره همتی
پرتونگاری موزه‌ای (اشعه‌ی x)
پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، پردیس اصفهان، دانشگاه هنر، 1374
استاد راهنما: ماندانا برکشلی
استاد مشاور: عباس عابد اصفهانی; اصغر توکلی
اشعه‌ی ایکس با خاصیت طول موج کوتاه خود قادر به نفوذ از لایه‌های مختلف و نسبتاً ضخیم و به‌تصویرکشیدن وضعیت لایه‌ها بر صفحه حساس فیلم می‌باشد. در آزمایش غیرمخرب پرتونگاری، شیء بین منبع تولید اشعه و فیلم قرار می‌گیرد. شدت امواجی که به فیلم تابانده می‌شود در قسمتی که شیء قرار دارد کاهش پیدا کرده و در نتیجه بعد از ظهور فیلم، قسمت‌هایی که شیء قرار داشته روشن‌تر از بقیه‌ی قسمت‌ها می‌باشد. در این آزمایش عیوب کوچک، که ابعاد آنها حداقل دو درصد ضخامت شیء باشد، دیده می‌شود. تکنیک‌های مختلف پرتونگاری با اشعه‌ی ایکس شامل رادیوگرافی معمولی، زیرورادیوگرافی با صفحات الکترواستاتیک، گیرنده‌های نوری-تحریکی فسفری، میکرو سی‌تی‌اسکن و رادیوگرافی دیجیتالی می‌باشد. کیفیت تشخیصی تصاویر پرتونگاری به دانسیته، کنتراست، حساسیت فیلم، صاف‌کردن اشعه، شیء مورد آزمایش، فاصله‌ی فیلم از منبع، ولتاژ و ظهور و ثبوت فیلم بستگی دارد. تصاویر پرتونگاری دارای وسعت و قابلیت جواب‌گویی به سوالات گوناگون هستند و به‌خصوص در مورد اشیاء فلزی که به‌شدت دچار خوردگی شده اند، با استفاده از تصاویر پرتونگاری آنچه در زیر لایه‌ی خورده‌شده باقی مانده مشخص می‌شود؛ هم‌چنین اشیاء مرصع‌کاری‌شده، ترک‌ها و جزئیات تکنولوژیکی را نیز می توان با استفاده از این روش تشخیص داد. در این رساله سعی شده است با استفاده از امکانات موجود، قابلیت‌های فوق‌الذکر از نظر تئوری و عملی مورد بررسی قرار گیرد و بدین منظور چندین شیء فلزی، سفالی و چند نمونه کاغذ پرتونگاری شده و در هر مورد، تصاویر به‌دست‌آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بدست‌آمده در اتخاذ روش‌های حفاظتی و مرمتی مناسب، سهم به‌سزائی داشته و تاییدی بر استفاده‌ی بیشتر از تکنیک پرتونگاری در آسیب‌شناسی و مرمت اشیاء می‌باشد. (ویرایش چکیده: نشریه‌ی دانش مرمت و میراث فرهنگی)