شناسایی الیاف کاغذهای تاریخی جهت امکان‌سنجی تاریخ‌گذاری نمونه‌های مجهول

چکیده:

کاغذهای تاریخی علاوه بر ارزش زیبایی‌شناسی و موزه‌ای، دارای ارزش فرهنگی و علمی فراوانی می‌باشند که نشان‌دهنده پیشرفت فن‌آوری‌های موجود یک جامعه در ادوار مختلف هستند. با مطالعه ساختار مصنوعات آثار کاغذی می‌توان به تحولات جوامع بشری در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پی برد. در میان برخی از آثار کاغذی، نسخ خطی وجود دارند که تاریخ کتابت آن‌ها مشخص نیست. در پاره‌ای از مواقع این آثار دارای ارزش خاص و محتوایی ویژه‌ای هستند اما به دلیل عدم شناخت تاریخ کتابت آن‌ها، از ارزش استنادی آن‌ها کاسته می‌شود. بنابراین شناخت اصالت این‌گونه نسخ نیازمند تحلیل‌های فنی و ساختاری جهت تاریخ‌گذاری آن‌ها است. روش‌های تجزیه کمی و کیفی و شناسایی مواد آلی که کاغذ هم جزء آن‌ها محسوب می‌شود می‌توانند به شناخت ساختار آن‌ها و در نتیجه تعیین زمان احتمالی تهیه کاغذ و یا زمان استفاده از آن به‌عنوان یک اثر فرهنگی منتهی شوند. امروزه با توجه به پیشرفت علم و فناوری، از روش‌های علمی و دقیقی مانند سالیابی رادیوکربن برای تاریخ‌گذاری مواد آلی همچون آثار کاغذی استفاده می‌شود. متأسفانه امروزه امکان استفاده از این روش در کشور ما به دلیل پرهزینه بودن و عدم دسترسی گسترده، برای بسیاری از کارشناسان وجود ندارد. در این کار پژوهشی سعی شده است با بررسی و شناسایی الیاف مورد استفاده در تهیه کاغذهای تاریخی، علاوه بر شناخت مواد پرکاربرد در یک دوره زمانی مشخص، امکان سالیابی غیرمستقیم مواد کاغذی بر اساس این روش نیز مورد مطالعه قرار گیرد. جهت نیل به این هدف از سه روش شناسایی با استفاده از معرف‌های رنگی، مشاهدات میکروسکوپی و آنالیز طیف‌سنجی مادون‌قرمز تبدیل فوریه (FT-IR) استفاده شده است. با بررسی نتایج به‌دست‌آمده مشخص شد الیاف کتان به همراه کنف بالاترین میزان کاربرد را در نمونه‌های مورد مطالعه با تاریخ کتابت مشخص داشتند که با مقایسه این نتایج با نتایج بررسی نمونه‌های بی تاریخ، هم‌خوانی خوبی مشاهده شد.

Abstract: Historical papers with all museum and aesthetic value have considerable cultural and scientific importance which represents how societies were during history improved. Studying historical papers is a way to discover the changes of human’s life in different cases such as economics, culture and politics. Between existing manuscripts prescriptions there are some, which are left unseen unfortunately due to lack of recognition of their writing date. So to understand their originality, we require technical and structural analyses. Quantitative and qualitative methods of analysis and identification of organic paper are able to recognize their structure and thus the probable time of the paper making process or use it as a cultural work. Today, using scientifically exact methods like radiocarbon dating of organic material such as dating paper results well. Unfortunately, it is impossible to use this method in our country because of high cost and lack of access for most of experts. In this research we seek to know the most used materials in a specific era and to make possible the indirect dating by studying and recognizing fibers and sizing in historical papers. We have used microscopic observations, color reagents and Fourier Transform Infrared Spectroscopy (FT-IR) methods. Results showed that linen, and hemp fibers have a high level of application in studied dated manuscripts and there is conformity in these results with results of studied undated ones.