حفاظت و مرمت قطعه پارچه‌ی مکشوفه از شهر باستانی قومس براساس بررسی‌های مقایسه‌ای از نمونه‌های مشابه

در پروژه ی حاضر اطلاعات تاریخی، فن شناسی، آسیب شناسی و انتخاب بهترین روش حفاظتی و مرمتی یکی از بافته های منحصر بفرد مکشوفه از شهر باستانی قومس، متعلق به دوران ساسانی که به عنوان زیر انداز، جنبه ی کاربردی داشته است، ارائه می گردد. مطالعات تاریخی پیرامون شرایط اکتشاف بافته ی قومس و همچنین اطلاعات مربوط به بافته های باستانی دیگر، منجر به طراحی یک گاه نگاری بافته های ایران در دوران تاریخی شد. همچنین تحقیقات وسیعی پیرامون مسائل فن شناسی بافته ی قومس انجام گرفته که آنرا به لحاظ فنی که شامل کلیه ی مطالب مربوط به الیاف، تجزیه ی بافت، شناسایی رنگزا و بازسازی طرحی بود، مورد تحلیل قرار داد. بررسی شرایط آب و هوایی حاکم بر شهر باستانی قومس و اطمینان از عدم حضور مداوم رطوبت به عنوان یکی از عوامل تخریب بافته و همچنین وجود هوای گرم در بیشتر فصول سال، علل سلامت نسبی بافته را روشن ساخت، همچنین حضور برخی عوامل بیولوژیکی از حفاظت غیراصولی در سالهای پس از اکتشاف این اثر باستانی خبر میداد. با توجه به تحقیقات مذکور به انضمام بررسی های مقایسه ای در حفاظت و مرمتهای مجموعه بافته های مکشوفه از سایت باستانی قومس(موجود در موزه ی متروپولیتن وتعداد محدودی نیز درایران) و همچنین الگو برداری از روشهای حفاظتی در بخش مرمت موزه ی بریتانیا، بهترین روش جهت حفاظت و مرمت بافته ی قومس و بازنگری مجموعه ی مشابه موجود در ایران، پیش رو قرار گرفت. پس از پاکسازی مکانیکی، جهت رفع آلودگی های باقیمانده، آزمایشاتی در زمان بندی های متفاوت بر روی عکس العمل الیاف بافته ی قومس، نسبت به رطوبت و تر شویی انجام پذیرفت. تصاویر تهیه شده با میکروسکپ الکترونی حاکی از عدم تغییر وضعیت و سازش الیاف با ترشویی بود. پس از شستشو وانجام مراحل استحکام بخشی به روش دوخت(توجه به اصل برگشت پذیری)، بر اساس بررسی های مذکور، ایده ای جهت چگونگی نمایش و ارائه ی این بافته و مجموعه ی قومس(۲) طراحی شد. این روش شامل طراحی قابی بود که شرایط اصولی حفاظتی، یعنی کنترل رطوبت، مقاوم در برابر حملات حشرات، استفاده از پلکسی گلاس جاذب پرتوی UV به جای شیشه، جلوگیری از ایجاد تنش بین پلکسی گلاس و بافته، مهیا کردن بستری مناسب، سهولت در جابجایی و ایزوله بودن در برابر گردو غبار، در آن رعایت شده بود. نهایتاً تفکر در رابطه با چگونگی و احیای این اثر منحصر بفرد، نمونه سازی و همانند سازی بافته ی قومس را به همراه داشت. ایجاد شرایط یکسان از قبیل تهیه ی الیاف مشابه و رنگرزی آنها با رنگزای نیل و همچنین اجرای دقیق بافت، بافته ی قومس را در این دوران بار دیگر به ما نزدیک ساخت. احیا و همانند سازی این بافته از دستاوردهای حائز اهمیت این پروژه ی تحقیقاتی- اجرایی می باشد.