ارزیابی کاربرد نانوسید در حفاظت آثار چوبی در برابر آسیب‌های بیولوژیک

تاثیرات بیولوژیک و به‌خصوص ارگانیسم‌های مخرب، از مهم‌ترین دلایل آسیب در آثار تاریخی و فرهنگی ساخته‌شده از چوب به شمار می‌روند. در میان آنها قارچ‌های مولد پوسیدگی و موریانه‌ها از اهمیت زیادی برخوردارند. تیمار چوب با مواد مختلف همواره یکی از راه‌های جلوگیری تخریب چوب توسط آنها بوده است. با توجه به جایگاه ویژه‌ی فناوری نانو و خصوصیات ویژه‌ی نانوذرات نقره در مقابله با ارگانیسم‌های مخرب چوب، این ترکیب جهت کاربرد در حفاظت و مرمت اشیاء چوبی، از جهات مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی‌ها بر روی نمونه‌های تاریخی پهن‌برگ از گونه‌ی چنار (Platanus orientalis) متعلق به دوره‌ی قاجار و نمونه‌های سوزنی‌برگ از گونه‌ی کاج سیاه (Pinus nigra) انجام شد. هم‌چنین از نمونه‌های مربوط به دوران صفوی و پیش از تاریخ جهت بررسی تغییرات نانوسیلور در طول زمان استفاده گردید. ارزیابی مقاطع عرضی چوب تیمار شده با استفاده از آنالیز SEM/EDX نشان داد که ترکیب مذکور از نفوذ مناسبی در نمونه‌ها برخوردار است و در عین حال از نظر اثرات ظاهری مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند. همچنین علاوه بر بهبود خصوصیات تعادل رطوبتی چوب، در آنالیز FTIR تغییرات ساختاری در اثر تیمار مشاهده نگردید و پس از اعمال شرایط تشدید شده تاثیر اشعه UV، دما و رطوبت تفاوت ساختاری در نمونه‌های تیمار شده نسبت به نمونه‌های شاهد تشخیص داده نشد. بررسی میزان تاثیر نانوسیلور بر فعالیت قارچ‌های رنگین کمان (Trametes versicolor) و پوسیدگی سرداب (coniophora puteana) با استفاده از روش کوله‌شال، سختی سنجی و آزمایش SEM/EDX در نمونه‌های شاهد و تیمار شده در غلظت‌های ۵/۲، ۲/۳ و ۴ درصد نانوسیلور، نشانگر تاثیر مناسب ترکیب در غلظت ۴% برای جلوگیری از تأثیر قارچ‌ها بر چوب بود. به‌علاوه سختی سنجی نمونه‌ها گویای بهبود مقاومت سطح چوب تیمار شده در برابر فرسودگی فیزیکی است. از آزمون‌های میدانی نیز برای ارزیابی میزان تخریب موریانه‌ها در نمونه‌های شاهد و تیمار شده با غلظت‌های ۳، ۵، و ۸ درصد استفاده شد. در بررسی شش ماهه و دوره‌های بازبینی ۲ ماهه مشخص گردید که تیمار با غلظت ۵% از کارایی مناسبی در برابر تخریب موریانه‌ها بر چوب برخوردار است. تاثیرات خورنده نانوسیلور بر فلز همراه چوب (آهن) در شرایط تشدید شده‌ی محیطی و اندازه گیری‌های پتانسیواستاتیک دیسپرسیون مذکور، بررسی و مشخص شد که نانوسیلور تاثیر خورنده‌ی کمی بر آهن دارد و خوردگی به وجود آمده بیشتر ناشی از آب حامل دیسپرسیون تلقی گردید. به همین دلیل پوشش فلزات همراه چوب پیش از تیمار آن الزامی تشخیص داده شد. با توجه به موارد ذکر شده و صرفه اقتصادی، نانوسیلور (نانوسید) می‌توان بیان داشت که ترکیب مورد بررسی کارایی مناسبی جهت استفاده در آثار تاریخی ساخته شده از چوب برای مقابله با آسیب‌های بیولوژیک و عوامل محیطی از خود نشان می‌دهد و قابلیت کاربرد در مقیاس وسیعی را دارد.