قباد کیانمهر
بررسی ویژگی‌های موریانه‌های موجود و آسیب‌های ناشی از آن در آثار چوبی اصفهان نسبت به مجموعه‌ی بزرگ آسیب‌های ناشی از عوامل ارگانیک
پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، پردیس اصفهان، دانشگاه هنر، 1374
استاد راهنما: ماندانا برکشلی
استاد مشاور: ابراهیم بهداد
از آنجا که جهت انجام هرگونه اقدام ترمیمی و حفاظتی صحیح نیاز به شناخت دقیق آسیب و عامل آسیب‌رسان می‌باشد، لذا این تحقیق تلاشی است برای به‌دست‌آوردن شناخت لازم، که بر اساس آن می‌توان آثار چوبی آسیب‌دیده از موریانه را به نحو مناسب‌تر مرمت و حفاظت نمود. جهت دستیابی به زمینه‌های علمی مذکور، ابتدا آسیب‌های موریانه به آثار چوبی از چهار دیدگاه مهم مورد بررسی قرار گرفته و از طریق مقایسه‌ی آنها نتایج زیر بدست آمده است: ۱- مشخص گردید که میزان و شکل آسیب مکانیکی موریانه و روند پیشرفت آن در آثار مورد نظر متفاوت بوده و عوامل زیادی از جمله قدمت شیء در این آسیب موثرند. ۲- آسیب ماکروسکوپی ناشی از موریانه بر اجزاء گیاهی چوب‌ها در برخی نقاط، از شدت و شکل متفاوتی برخوردار است و مهم‌ترین عامل موثر در این تفاوت خواص گیاهی و مکانیکی آن اجزاء می‌باشد. ۳- در جداره‌ی چوبی لانه‌ی موریانه علاوه بر آسیب مکانیکی، آسیب‌های شیمیایی بصورت پوسیدگی بیش از حد اندازه گیری گردید که عامل آن تغییرات pH و کم‌شدن سلولز است. ۴- علاوه بر شناسایی کپک‌های چوب‌خوار در محیط زندگی موریانه‌های موجود، مشخص گردید که یک نوع کپک در کلیه‌ی لانه‌ها وجود دارد. به‌همین لحاظ وابستگی بیولوژیک بین این کپک با موریانه بررسی گردید. در ادامه، جهت مشخص کردن علل تفاوت در آسیب‌های فوق و هم‌چنین شناخت موریانه‌های موجود دیدگاه مهم دیگری مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است: الف- در بررسی بیولوژیک، نام و نوع تکاملی موریانه‌های موجود مشخص شد و با شناخت رفتار و زیست‌شناسی گونه‌های موجود، علل وجود و تفاوت برخی آسیب‌ها مشخص گردید. ب- میزان علاقه و بی‌میلی موریانه‌های موجود به برخی شرایط محیطی مشخص گردید و در ادامه معین شد که عامل شرایط محیطی تا چه حد می‌تواند در وجود و شدت آسیب آنها موثر باشد و این آفات در چه محدوده‌ای از شرایط محیطی حساس می‌باشند. ج- مشخص گردید که مصالح به‌کاررفته در شیء تاریخی و قدمت آن مصالح تا چه حد در شدت و شکل آسیب موثرند و اجزاء شیمیایی موجود در چوب‌ها تا چه اندازه در تمایلات و جذب یا دفع آنها دخالت دارد. د- میزان عکس‌العمل موریانه‌ها در برابر متداول‌ترین مواد شیمیایی سنتی و جدید که معمولاً جهت آثار چوبی به‌کار می‌رود اندازه‌گیری شده و معین گردید تا چه حد در برابر این مواد حساسند. (ویرایش چکیده: نشریه‌ی دانش مرمت و میراث فرهنگی)