نگاهی به نویافته‌های باستان‌شناختی جیرفت

نو یافته‌های پیشاتاریخی منطقه‌ی جیرفت به عنوان مهم‌ترین محوطه‌ی باستان‌شناسی دهه‌ی اخیر در خاورمیانه باعث شد تا جنوب شرق ایران بعد از کاوش‌های پر انتشار گروه پروفسور کارلوفسکی در تپه یحیی بار دیگر به مناطق مورد توجه و مهم خاورمیانه تبدیل شود و با تأیید و رد برخی نظرات پیش از خود، نگاهی تازه به باستان‌شناسی پیش ار تاریخ خاورمیانه را لازم و ضروری گرداند. به نحوی که برخی از نتایج قبلی مانند منحصر به فرد بودن تپه یحیی به لحاظ مرکزیت تجارت سنگ سیاه تزیینی و تنها تولیدکننده‌ی قدرتمند جنوب شرق ایران مورد تجدید نظر قرار گیرد. تا کنون ۷ فصل حفاری‌های علمی منطقه در محوطه‌های کنارصندل جنوبی و شمالی، گورستان قلعه کوچک و گورستان محطوط‌آباد انجام گرفته و بررسی‌های منطقه به شناسایی حدود ۴۰۰ محوطه تاریخی و پیش از تاریخی منجر شده است. مواجهه با این حجم عظیم داده‌های شگفت‌انگیز باستان‌شناسی نظریه زادگاه تمدنی آرتا را که توسط دکتر مجیدزاده در سال ۱۳۵۵ ش. مطرح گردیده هر روزه بیشتر تقویت می‌کنند. گرچه برای اثبات چنین ماجرایی هنوز به فصل‌های بسیاری کاوش در این منطقه نیاز است اما در طی فصول گذشته بقایای مناطق شهری و بناهای مسکونی و اشیاء تاریخی و فرهنگی، نشان از وجود تمدنی با چهارچوبه‌ای اساسی در نیمه هزاره سوم ق.م دارد. از این رو در این مقاله به برخی ویژگی‌های تمدن‌ساز جیرفت و بررسی محوطه‌ها و آثار به دست آمده‌ی حوزه‌ی هلیل پرداخته خواهد شد.