مسعود انصاری
کیفیت سنجی مواد مرمتی و روش های استفاده شده در مرمت معبد آناهیتا کنگاور
پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان (دانشکده‌ی حفاظت و مرمت)، 1394
استاد راهنما: سید محمدامین امامی، حسام اصلانی
هر یک از گروه‌های مرمتی در طی دوران فعالیت خود در معبد آناهیتا از مواد و روش‌هایی استفاده کرده‌اند که با مشاهده‌ی وضع کنونی معبد آناهیتا، می‌توان به ناکارآمدی آن‌ها پی برد. چسب های وصالی مورد استفاده در مرمت دو پلکان جنوبی دچار ترک و تغییر رنگ شده اند و در برخی نقاط به طور کامل از سنگ جدا شده و چسبندگی خود را از دست داده اند. در بازسازی های دیوار غربی و پلکان شمال شرقی در این بنا بدون وجود شواهد و مدارک بازسازی به عمل آمده است که این بازسازی ها با کیفیت پایین باعث بد نما ساختن بنا شده است. در بسیاری از مرمت ها از سیمان استفاده شده است که خود اکنون دچار ترک خوردگی و جدایش از سنگ شده است و بسیاری از سنگ ها در معرض مفقود شدن هستند. در این پژوهش هدف اصلی، کیفیت‌سنجی این مواد و روش‌های مرمتی به‌کاررفته در این بنا است که با شناسایی، آسیب‌شناسی و بررسی دلایل ناکارآمدی آن‌ها دنبال شده است. همچنین در انتها با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، پیشنهادهایی به‌منظور انتخاب بهتر ماده‌ی وصالی سنگ در مرمت‌های آینده‌ی معبد آناهیتا شده است. روش‌های مورداستفاده در این پژوهش شامل گردآوری و مطالعه‌ی گزارش‌های موجود از عملیات کاوش، بازسازی و مرمت‌های پیشین در معبد آناهیتا، مطالعات میدانی، تهیه‌ی مقطع نازک از سنگ معبد و بررسی آن در میکروسکوپ نوری، انجام آزمایش طیف‌سنجی پراش پرتوایکس (XRD) از نمونه سنگ‌ها و آزمایش طیف‌سنجی مادون‌قرمز (ATR-FTIR) از نمونه چسب‌ها است. پس از انجام تحقیقات و آزمایش‌ها، می‌توان عمده‌ترین آسیب وارده‌ی اخیر به معبد آناهیتا را بازسازی‌ها و مرمت‌های نسنجیده در آن معرفی کرد. جنس سنگ‌های معبد آناهیتا کلسیتی و به همراه کوارتز و منیزیم شناسایی شد که مهم‌ترین عامل آسیب‌رسان طبیعی در آن‌ها، حل شدن در برابر آب باران بوده است. نمونه چسب‌های وصالی سنگ در مرمت‌های پیشین بنا از دسته‌ی آروماتیک اپوکسی ها شناسایی شد. وجود ناخالصی در چسب، وجود رطوبت در سطح سنگ یا در پرکننده، عدم تطابق ضریب انبساط حرارتی سنگ (یا پرکننده) و چسب، تأثیر امواج ماوراءبنفش، ضخامت بالای چسب مورداستفاده بر روی سنگ و نوسانات شدید دمایی در کنگاور از دلایل احتمالی ناکارآمدی این چسب در معبد آناهیتا معرفی شده است. در آخر چسب‌های آلیفاتیک اپوکسی به‌منظور مرمت‌های آتی در معبد آناهیتا پیشنهاد شده است.