آسیب‌شناسی و حفاظت الیاف پشمی رنگ‌شده با نیل در قالی‌های بختیاری (استخراج و شناسایی رنگ در نیل و حفاظت الیاف رنگ‌شده با آن)

هدف از این پروژه، پی‌بردن به روش‌های استخراج و شناسایی رنگ نیل و بررسی مسئله‌ی حفاظت الیاف پشمی رنگ‌شده با نیل در قالی‌های پشمی بختیاری می‌باشد چرا که رنگ نیل در قالی‌های پشمی بختیاری کاربرد زیادی داشته و دارد. گیاه نیل، از خانواده‌ی ایندیگوفرا می‌باشد. در این پروژه یک نوع رنگ نیل طبیعی، استخراج‌شده توسط مهندسین اداره‌ی کشاورزی شهرستان بروجن، و یک نوع رنگ نیل سنتزی، خریداری‌شده از بازار رنگ، انتخاب شده و مورد آزمایش‌های شناسایی و رنگرزی سنتی قرار گرفته است. دو نوع پشم دست‌ریس و کارخانه‌ریس نیز جهت تعیین ازدیاد طول و اندازه‌گیری نیروی مقاومت تا حد پارگی، با هدف حفاظت بهتر الیاف پشمی رنگ‌شده، تهیه گردید. هم‌چنین برای مطالعه‌ی استخراج رنگ نیل، از الیاف پشمی بافته‌شده یک قالی قدیمی بختیاری استفاده شده است. پس از مطالعات انجام‌شده، دو روش استخراج و سه روش شناسایی رنگ نیل ارائه گردید. روش‌های استخراج مورد مطالعه شامل روش استخراج توسط اسید استیک و روش استخراج از طریق مخلوطی از آب و پیریدین است. روش‌های شناسایی نیز شامل روش میکروشیمیایی، روش طیف‌سنجی با UV و IR و روش کروماتوگرافی (لایه نازک (TLCمی‌باشد. قابل ذکر است که در بین روش‌های شناسایی، یک روش بسیار ساده با نمونه‌ی بسیار، جهت کارهای مرمتی ارائه گردیده است. جهت بررسی مسئله‌ی حفاظت الیاف پشمی رنگ‌شده با نیل در قالی‌های بختیاری، پس از بررسی و مطالعه بر روی هشت روش رنگرزی سنتی با نیل، ۳۲ نمونه مدل آزمایشگاهی با استفاده از مواد اصلی رنگرزی (رنگ نیل، هیدروکسید سدیم و هیدروسولفیت سدیم همراه با مواد اضافی دیگر از جمله دندانه و سریشم) تهیه گردید و بر روی آنها آزمایش‌های مکانیکی، تعیین ازدیاد طول و اندازه‌گیری نیروی مقاومت تا حد پارگی، توسط دستگاه اینسترون (Instron) انجام گرفت و در پایان روش‌های رنگرزی سنتی بختیاری، با اندک تغییر در آنها، به دلیل نتایج درخشان‌ترشان نسبت به روش‌های رنگرزی سنتی دیگر، به عنوان روش‌های برتر جهت حفاظت الیاف پشمی معرفی گردیدند. ضمناً نمونه‌های مدل آزمایشگاهی تحت تأثیر نور لامپ ۶۰ واتی ماوراء البنفش، با طول موج ۲۵۴ نانومتر، به مدت ۲۰۰، ۱۵۰، ۸۰ ساعت قرار گرفتند و نتایج مقایسه‌ی آنها با نمونه‌های شاهد نشان داد که رنگ نیل هم‌چون یک پوشش برای الیاف پشمی در معرض نور به حساب می‌آید. (ویرایش چکیده: نشریه‌ی دانش مرمت و میراث فرهنگی)